Τα Άγια Θεοφάνια

Τι γιορτάζουμε σήμερα; 

Θεοφάνια: Μεγάλη Γιορτή του Χριστιανισμού σε ανάμνηση της Βάπτισης του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο (ή Βαπτιστή). Γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 6 Ιανουαρίου κι ονομάζεται επίσης Επιφάνια και Φώτα.

Ιστορικό πλαίσιο:

Όταν ο Ιησούς έγινε 30 ετών βαπτίστηκε στον Ιορδάνη ποταμό από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο, ο οποίος ήταν έξι μήνες μεγαλύτερός του και ασκήτευε στην έρημο. Τη στιγμή της Βάπτισης, κατέβηκε από τον ουρανό το Άγιο Πνεύμα υπό μορφή περιστεράς στον Ιησού και ταυτόχρονα ακούσθηκε φωνή εξ ουρανού που έλεγε: «Ούτος εστί ο Υιός του Θεού ο αγαπητός, δια του οποίου ευδόκησε ο Θεός να σώσει τους αμαρτωλούς». Αυτή είναι η πρώτη και μοναδική εμφάνιση στη Γη της Αγίας Τριάδας, σύμφωνα με τις Γραφές.

Τελετές:

Δυο είναι οι κυριότερες τελετές των Θεοφανίων: ο Μέγας Αγιασμός, που πραγματοποιείται μέσα στην εκκλησία, η Κατάδυση και η Ανέλκυση του Τιμίου Σταυρού, που ακολουθεί τον Μεγάλο Αγιασμό και λαμβάνει χώρα σε θάλασσες, ποτάμια ή δεξαμενές αναλόγως την τοποθεσία της Ενορίας.

                                                                         

Η Ανέλκυση του Σταυρού

Ο Τίμιος Σταυρός καταδύεται κατά μίμηση της βάπτισης του Θεανθρώπου. Τότε, οι νέοι βουτούν στα παγωμένα νερά, αψηφώντας το κρύο, επειδή θεωρούν μεγάλη ευλογία να πιάσουν τον σταυρό. Έπειτα, ο ιερέας απελευθερώνει ένα περιστέρι σε ανάμνηση της εμφάνισης του Αγίου Πνεύματος, που πήρε τη μορφή περιστεριού. Ακολούθως, επισκέπτεται τα σπίτια για να τα ευλογήσει, κάνοντας Αγιασμό.

                                                                   

Το απολυτίκιο των Θεοφανίων:

Ἐν Ἰορδάνῃ βαπτιζομένου σου Κύριε 
ἡ τῆς Τριάδος ἐφανερώθη προσκύνησις, 
τοῦ γὰρ Γεννήτορος ἡ φωνὴ προσεμαρτύρει σοι, 
ἀγαπητὸν σε Υἱὸν ὀνομὰζουσα 
καὶ τὸ Πνεῦμα, ἐν εἴδει περιστερᾶς, 
ἐβεβαίου τοῦ λόγου τὸ ἀσφαλὲς. 
Ὁ ἐπιφανεὶς Χριστὲ ὁ Θεὸς 
καὶ τὸν κόσμον φωτίσας, δόξα σοι.

Απόδοση στα Νέα Ελληνικά: 
Καθώς βαπτιζόσουν Κύριε στον Ιορδάνη (ποταμό), 
(μας) φανερώθηκε η προσκύνησις της (Αγίας) Τριάδας, 
επειδή η φωνή του Πατέρα έδινε μαρτυρία για Σένα 
ονομάζοντάς σε "Αγαπητό Υιό", 
και το (Άγιο) Πνεύμα με μορφή περιστεράς 
βεβαίωνε το αλάθητο του λόγου. 
Χριστέ, Θεέ που φανερώθηκες 
και που τον κόσμο φώτισες, δόξα σε Σένα.

Έθιμα:

• ·         Τα κάλαντα των Φώτων: Τα παιδιά την παραμονή της Εορτής των Θεοφανίων ψάλλουν από σπίτι σε σπίτι τα κάλαντα που ξεκινούν με τους ακόλουθους στίχους: «Σήμερα είν' τα Φώτα και ο φωτισμός / και χαρά μεγάλη και αγιασμός…»
•       Αγιασμός των οικιών από τους ιερείς. Ο ιερέας γυρίζει όλα τα σπίτια με το Σταυρό και ένα κλωνί βασιλικό «αγιάζει» ή «φωτίζει» (ραντίζει) τους χώρους των σπιτιών.